ΕΛΙΑ-ΛΑΔΙ ΤΟ ΥΓΡΟ ΧΡΥΣΑΦΙ

    Η ελιά, απόλυτα συνδεδεμένη με το ελληνικό τοπίο και τη ζωή των Ελλήνων από την αρχαιότητα ως σήμερα, αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για πολλούς ποιητές και ζωγράφους. Ωστόσο, και για την εκπαίδευση μπορεί να αποτελέσει ένα εξαιρετικό θέμα για διαθεματική προσέγγιση.

    Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει ένα τέτοιο σχέδιο εργασίας με διαθεματικές προεκτάσεις και περιβαλλοντικό περιεχόμενο. Τα ελαιοτριβεία, το μάζεμα της ελιάς, η παραγωγή του λαδιού, οι συμβολισμοί της ελιάς και του λαδιού αλλά και η διατροφική τους αξία είναι μερικά από τα πολλά θέματα που μπορούν να εξεταστούν σε μια τάξη.

    Ξεκινήσαμε, όπως συνήθως με τη δημιουργία ενός ιστογράμματος στο οποίο καταγράφονται όσα θέλουν να μάθουν τα παιδιά σχετικά με το θέμα.

    Στη συνέχεια, συζητήσαμε, δείχνοντας ταυτόχρονα και σχετικές εικόνες 

 για τον τρόπο που μαζεύονται οι ελιές, τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται και την πορεία τους μέχρι να φτάσουν στο πιάτο μας ή να γίνουν λάδι. Είδαμε και ένα σχετικό βίντεο για το λιομάζωμα.

Εκτός όμως από τις εικόνες χρησιμοποιήσαμε και έργα τέχνης εμπνευσμένα από το μάζεμα των ελιών όπως «Το μάζεμα των ελαιών» του Θεόφιλου και « Το λιομάζωμα στη Μυτιλήνη» του Αξιώτη. 

Αλλά και πολλούς άλλους σε ένα υπέροχο βίντεο...μάθαμε και τον Vincent Van Gogh που αγαπούσε ιδιαίτερα αυτό το θέμα.

Μας άρεσαν τόσο πολύ που αποφασίσαμε να αντιγράψουμε τον πίνακα του Θεόφιλου και το αποτέλεσμα ενθουσίασε κυρίες και παιδιά!

Μετά από όλα αυτά, δείξαμε στα παιδιά όλα τα υλικά για τα οποία συζητήσαμε και ξεκινήσαμε να κάνουμε δραστηριότητες για άσκηση των αισθήσεων. Ξεκινώντας από τις ελιές, δώσαμε στα παιδιά να τις δουν, να τις αγγίξουν, να τις φάνε και να δουν τα κουκούτσια τους.

Κατόπιν, δώσαμε στα παιδιά να μυρίσουν και να γευτούν πάνω σε φρυγανιά πάστα ελιάς αλλά και λάδι πάνω σε ψωμί

αναφέροντας ότι αυτό είναι ένα κολατσιό διαφορετικό από αυτό που συνηθίζουν αλλά που έτρωγαν τα παιδιά παλαιότερα. Δε μείναμε όμως μόνο εκεί αλλά είπαμε να φτιάξουμε και ένα ελιόψωμο. Ξεκινήσαμε γράφοντας τη συνταγή μας...

Βγάλαμε τα κουκούτσια απο τις ελιές

Ετοιμάσαμε τη μαγιά

Ανακατέψαμε όλα τα υλικά εκτός από τις ελιές

και το αφήσαμε να φουσκώσει

Όταν ήταν έτοιμο προσθέσαμε τις ελιές

Αλείψαμε με λάδι το ταψάκι

και βάλαμε το μείγμα για ψήσιμο

Έτοιμο για να το φάμε!

Στον τομέα της γλώσσας, ψάξαμε να βρούμε λέξεις σχετικές με το λάδι και την ελιά,

αλλά φτιάξαμε και σύνθετες λέξεις από άλλες απλές. Προέκυψαν λοιπόν λέξεις όπως, λαδοφάναρο, λαδοκούλουρο, λαδόξυδο κ.α και τα παιδιά κατανόησαν τον τρόπο σύνθεσης των λέξεων ώστε να προκύψουν νέες. Γενικότερα το θέμα αυτό έκρυβε πολύ πλούσιο λεξιλόγιο (ελαιοτριβείο, ελαιοπαραγωγός, ελαιώνας κλπ) γι΄αυτό και κάναμε και διάφορα φύλλα εργασίας σχετικά.

    Αυτό όμως που έκανε τα παιδιά να διασκεδάσουν πραγματικά ήταν η εκμάθηση του ποιήματος «Λάδι κίτρινο» το οποίο περιγράφει τη διαδικασία του μαζέματος της ελιάς και η δραματοποίησή του με πραγματικά εργαλεία και λιόπανα. 

Πήραμε τα χτένια

Στρώσαμε το λιόπανο

Κάποιοι έκαναν τα ελαιόδεντρα

Κάποιοι χτένιζαν τα δέντρα να πέσουν οι ελιές

και στο τέλος ρίξαμε τις ελιές στο καλάθι!

Φυσικά, συζητήσαμε με τα παιδιά και τη χρήση του λαδιού πέρα από το να το τρώμε. Εκτός από το φαγητό το λάδι χρησιμοποιείται στην παρασκευή καλλυντικών και σαπουνιών, σαν φάρμακο σε πληγές ή εγκαύματα, στην πόρτα όταν τρίζει, για το άναμμα των καντηλιών. Στο τέλος για να θυμόμαστε τις χρήσεις αυτές, φτιάξαμε έναν πίνακα 

Η χρήση του λαδιού μας κίνησε την περιέργεια να κάνουμε και κάποια πειράματα για να δούμε αν παρόλο που είναι υγρό σαν το νερό έχει τις ίδιες ιδιότητες. Δοκιμάσαμε λοιπόν, να δούμε αν το λάδι εξατμίζεται γι αυτό βρέξαμε ένα χαρτί με λάδι και ένα με νερό. Λίγη ώρα μετά, παρατηρήσαμε ότι το νερό είχε φύγει από το χαρτί όχι όμως και το λάδι. Επίσης θελήσαμε να δοκιμάσουμε αν το λάδι ανακατεύεται με το νερό. 

Ανακαλύψαμε πως πάντα το λάδι φαινόταν μέσα στο νερό άρα είναι πιο ελαφρύ.

    Επειδή όμως η εμφάνιση της ελιάς και του λαδιού δεν είναι πρόσφατη, δώσαμε στα παιδιά να καταλάβουν τη σημασία που έδιναν σε αυτά οι Αρχαίοι Έλληνες αλλά και ο Χριστιανισμός.

Διηγηθήκαμε την ιστορία του πως η Αθήνα πήρε το όνομά της από τα δώρα που της έκαναν ο θεός Ποσειδώνας και η θεά Αθηνά αλλά και το ότι στους Ολυμπιακούς Αγώνες το έπαθλο ήταν ένα στεφάνι ελιάς αλλά και ότι οι παλαιστές των ίδιων αγώνων άλειφαν το σώμα τους με λάδι για να γλιστράει καθώς πάλευαν γυμνοί.

Όμως δεν παραλείψαμε να τονίσουμε και τη σπουδαιότητα που δίνει και ο Χριστιανισμός στο λάδι και την ελιά .Επιλέγεται αυτό το δέντρο από το Χριστό για να προσευχηθεί από κάτω αλλά και χρησιμοποιείται το λάδι στη βάφτιση και το άναμμα του καντηλιού.

    Ένα τέτοιο θέμα όμως ενέπνευσε και εμάς να εργαστούμε στα εικαστικά και να δημιουργήσουμε  το δικό μας ελαιώνα φτιάχνοντας ο καθένας το δικό του λιόδεντρο. Με τη βοήθεια της παλάμης μας,  πραγματικών φύλλων ελιάς και χαρτιού γκοφρέ το δεντράκι μας έγινε υπέροχο! 

    Τελειώνοντας με το θέμα αυτό τα παιδιά έφτιαξαν ένα παραμύθι με την Ελιά που ήταν κοριτσάκι και ήθελε να βοηθήσει τους φτωχούς ανθρώπους γι αυτό και η καλή νεράιδα τη μεταμόρφωσε σε δέντρο.

      

   

ΤΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ

    Πλησιάζοντας η 17 Νοεμβρίου, έφτασε η στιγμή να συζητήσουμε με τα παιδιά τα γεγονότα του Πολυτεχνείου. Την ουσία των γεγονότων ίσως να δυσκολεύονται τα παιδιά να την καταλάβουν. Γι αυτό συνήθως ξεκινάμε με την ανάγνωση ενός βιβλίου με παρόμοια υπόθεση. Για το σκοπό αυτό, επιλέχθηκε το βιβλίο «Στο δάσος» της Σ. Ζαραμπούκα. 

    Αφού το διαβάσαμε και το συζητήσαμε ώστε τα παιδιά να κατανοήσουν την έννοια της δημοκρατικής επιλογής αρχηγού και την ανάληψη της εξουσίας χωρίς την αποδοχή του κόσμου, προχωρήσαμε να αναφερθούμε και στα πραγματικά γεγονότα δείχνοντας και εικόνες από αυτά.

Μάλιστα για να διευκολυνθούν περισσότερο διαχωρίσαμε τις φωτογραφίες σε αυτές που αναφέρονται στα γεγονότα πριν την εξέγερση και μετά από αυτήν.

    Και αυτό το θέμα εισάγει ένα αρκετά εκτεταμένο λεξιλόγιο από το οποίο επιλέχθηκαν οι λέξεις που ήταν πιο απαραίτητο να μείνουν στη μνήμη των παιδιών κλείνοντας το θέμα. Αυτές τις λέξεις τις γράψαμε σε ένα χαρτί και τα παιδιά προσπαθούσαν να τις αντιγράψουν κατά τη διάρκεια των ελεύθερων δραστηριοτήτων.

    Μια από τις λέξεις αυτές,  τη λέξη Ελευθερία, κλήθηκαν τα παιδιά να συνθέσουν από τα γραμματάκια της σε ένα φύλλο εργασίας στο οποίο έπρεπε να ζωγραφίσουν και τους φοιτητές που φώναζαν το σύνθημα αυτό σε μια πραγματική φωτογραφία της εποχής.

    Κατά την ενασχόληση με το θέμα αναφερθήκαμε για ακόμη μια φορά στην ειρήνη και στο σύμβολό της, το περιστέρι. Τα παιδιά έφτιαξαν περιστεράκια και τους έβαλαν στο ράμφος ένα κλαδάκι ελιάς.

 Αλλά θέλησαν να φτιάξουν και μια ομαδική εργασία στην οποία να φαίνεται η πόρτα του Πολυτεχνείου που έπεσε. Ζωγραφίσαμε ,λοιπόν, το Πολυτεχνείο και τα κάγκελα του μαζί με την πόρτα , από πάνω κολλήσαμε ξυλάκια από σουβλάκι και  σπίρτα και μετά το βάψαμε.

 Στην πόρτα μπροστά τα παιδιά έφτιαξαν και τοποθέτησαν ένα γαρύφαλλο. Τέλος, τα παιδιά επέλεξαν πάνω από το Πολυτεχνείο να βάλουν τα περιστεράκια τους. Και δεν ήταν άσχημο το αποτέλεσμα……

Ανάλογα δουλέψαμε και σε μια δεύτερη ομαδική δουλειά γράφοντας και τα συνθήματα των φοιτητών.

    Και πως θα καταλάβαιναν καλύτερα τα παιδιά την έννοια της Δημοκρατίας και της δημοκρατικής επιλογής αρχηγού αν όχι με το να κάνουμε εκλογές μέσα στην τάξη για να επιλέξουν τα παιδιά το δικό τους αρχηγό. 

 Η επιλογή τους ήταν σοφή…

   Και όταν έφτασε η μέρα της επετείου της 17 Νοέμβρη έχοντας μάθει δύο όμορφα τραγουδάκια θέλαμε με κάποιο τρόπο να τα παρουσιάσουμε στο κοινό μας, τους φίλους μας από το δημοτικό και τους γονείς μας. Έτσι, φτιάξαμε ένα πανό όλοι μαζί,

το βάλαμε στον εξωτερικό τοίχο του σχολείου μας σαν να είχαμε ζωγραφίσει σε αυτόν

και τραγουδήσαμε όλοι μαζί να ακουστούν οι παιδικές φωνούλες μας...

Πάντα όμως στην επέτειο του Πολυτεχνείου ένα είναι το σύνθημα που μένει στα παιδιά και το τραγουδάνε για μέρες μετά: Ψωμί Παιδεία Ελευθερία!

Ο ΚΥΚΛΟΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ

    Ένα θέμα το οποίο αρκετά συχνά δουλεύεται το φθινόπωρο λόγω καιρού είναι το θέμα του νερού και συγκεκριμένα ο κύκλος του νερού. Έτσι κι εμείς, αν και ο καιρός δεν μας βοηθούσε, δουλέψαμε με τα παιδιά το θέμα αυτό.

    Ξεκινήσαμε με μια αναφορά στα καιρικά φαινόμενα και εστιάσαμε στη βροχή. Αναρωτηθήκαμε από τι φτιάχνεται η βροχή και πως βρέθηκε το νερό στον ουρανό. Αφού είδαν τα παιδιά ότι μάλλον δεν μπορούν να εξηγήσουν το φαινόμενο καταλήξαμε να φτιάξουμε ένα ιστόγραμμα στο οποίο καταγράφηκαν όσα τα παιδιά ήθελαν να μάθουν πάνω στο θέμα.

    Το θέμα αυτό, έδωσε την ευκαιρία να αναφερθούμε και σε κάποιο λεξιλόγιο με το οποίο τα παιδιά ήρθαν σε επαφή προσπαθώντας με τα πλαστικά γραμματάκια να αντιγράψουν λεξούλες.

    Το φαινόμενο της βροχής δεν είναι και τόσο απλό να το κατανοήσουν τα παιδιά. Γι αυτό, πέρα από το να το περιγράψουμε με λόγια κάναμε και το πείραμα της υγροποίησης των ατμών. Βράσαμε νερό και τα παιδιά είδαν το νερό να βγάζει υδρατμούς και δοκίμασαν να τους πιάσουν. Φυσικά κατάλαβαν ότι όταν πλησίαζαν, ενώ τα χέρια τους ήταν στεγνά, ξαφνικά τα ένιωθαν βρεγμένα. Επίσης, είδαν ότι ενώ το καπάκι που βάλαμε από πάνω ήταν στεγνό, μετά από  λίγη ώρα είχε από κάτω σταγονίτσες.

   Το είδαμε και σε συνολική εικόνα σαν φαινόμενο, προσθέτοντας σταδιακά τα βελάκια για να το ξεκαθαρίσουμε στο μυαλουδάκι μας όσο μπορούμε.

    Και μια και ασχοληθήκαμε λίγο με τα πειράματα, κάναμε με τα παιδιά και το πείραμα του Piaget για τη διατήρηση της ποσότητας. Ο παιδαγωγός αυτός υποστήριξε ( και δεν είχε άδικο) ότι τα παιδιά στην ηλικία αυτή,  αν βάλουμε την ίδια ποσότητα νερού σε ένα ψηλό και σε ένα χαμηλό ποτήρι, θα νομίζουν ότι το ψηλό έχει περισσότερο νερό από το χαμηλό. Δοκιμάσαμε λοιπόν, να μεταφέρουμε την ίδια ποσότητα νερού σε διάφορα σκεύη ώστε να καταλάβουν ότι δεν έχει σημασία το πώς φαίνεται αλλά το ότι η ποσότητα είναι ίδια. 

Βέβαια, για την κατανόηση του φαινομένου αυτού χρειάζεται και η απαραίτητη ωρίμανση του μυαλού του παιδιού και τα παιδιά προσχολικής ηλικίας ακόμα δυσκολεύονται να συλλάβουν τέτοιες έννοιες.   

    Στην καλύτερη κατανόηση του φαινομένου του κύκλου του νερού, μας βοήθησε και το ποίημα του Ζ. Παπαντωνίου « Από πού είσαι ποταμάκι;». Λέγοντάς το πολλές φορές, το κάναμε και εικόνα 

και αφού έμαθαν τα παιδιά τα λόγια το κάναμε και δραματοποίηση με ένα παιδί να κάνει το ποταμάκι και τα υπόλοιπα να ρωτάνε..

- Από που είσαι ποταμάκι;

- Από κείνο το βουνό.

- Πώς τον λέγαν τον παππού σου;

- Σύννεφο στον ουρανό.

- Ποιά είναι η μάνα σου;

- Η μπόρα.

- Πώς κατέβηκες στη χώρα;

- Τα χωράφια να ποτίσω και τους μύλους να γυρίσω.

- Στάσου λίγο να σε δούμε ποταμάκι μου μικρό...

- Βιάζομαι πολύ να φύγω ν' ανταμώσω το γυαλό!

    Κατά τη διάρκεια υλοποίησης του θέματος αυτού, χρησιμοποιήσαμε και αρκετά βιβλία ώστε να προκύψουν ωραίες συζητήσεις και τα παιδιά να κατανοήσουν καλύτερα το θέμα μέσα από τις ενδιαφέρουσες ιστορίες.

    Για να δώσουμε όμως ζωντάνια στο θέμα έπρεπε να βάλουμε και ήχο. Δοκιμάσαμε λοιπόν πρώτα με το σώμα μας και μετά με τα μουσικά όργανα να αποδώσουμε τους ήχους της βροχής. Μιας ψιχάλας, μιας βροχούλας, μιας καταιγίδας με κεραυνούς, μιας θύελλας. Τα παιδιά παρόλο που τα μουσικά όργανα συχνά είναι ευκαιρία για φασαρία, απέδωσαν σωστά τα φαινόμενα και φτιάξαμε έτσι μια ηχοϊστορία.

    Και για να γυμναστούμε λιγάκι είπαμε να περάσουμε πάνω από το ποταμάκι διασχίζοντας μια γέφυρα με διαφορετικό τρόπο κάθε φορά: περπατώντας κανονικά, μπουσουλώντας, κάνοντας κουτσό, προχωρώντας ανάποδα, στο πλάι και το ευχαριστηθήκαμε ιδιαίτερα.

    Προχωρώντας στη συνέχεια του θέματος, και θέλοντας να δούμε αν τα παιδιά κατανόησαν τις φάσεις που περνάει το νερό και που όλες μαζί τις ονομάζουμε κύκλο του νερού, τους δόθηκαν κάποιες εικόνες τις οποίες θα έπρεπε να βάλουν όχι μόνο στη σειρά αλλά και σε κύκλο βάζοντας και βελάκια.

Κάναμε την ίδια δουλειά και σε ατομική εργασία χρωματίζοντας, κόβωντας και κολλώντας τις εικόνες στη σωστή σειρά,

  αλλά και σε ομαδική εικαστική δημιουργία!!!

   Όμως ενώ θα μπορούσαμε να ασχοληθούμε περισσότερο με το θέμα της βροχής, ο καιρός κάθε άλλο παρά βροχερός ήταν. Αντί λοιπόν να φτιάξουμε ομπρελίτσες, είπαμε να μάθουμε με ποιο τρόπο έφερναν οι άνθρωποι τον παλιό καιρό το νερό στο σπίτι. Μια από αυτές τις φθινοπωρινές λιακάδες πήγαμε έναν μικρό περίπατο στα "Κρύα Νερά", τις πηγές του χωριού μας και περάσαμε υπέροχα! Σκεφτήκαμε από που έρχεται και πώς καταλήγει το νερό εκεί, χορέψαμε και τραγουδήσαμε το παραδοσιακό τραγούδι "Ένα νερό κυρα- Βαγγελιώ" και παίξαμε τις σταγονίτσες.

Ήπιαμε νεράκι για να ξεδιψάσουμε και να ξεκουραστούμε και συνεχίσαμε το παιχνίδι...

  Και κάπου εκεί βρήκαμε την ευκαιρία να πειραματιστούμε για άλλη μια φορά και να διαπιστώσουμε ότι τα φύλλα επιπλέουν στο νερό ενώ οι πέτρες βυθίζονται. Και μάλιστα όσα επιπλέουν, παρασύρονται από το ρεύμα και ταξιδεύουν.

   Και κάπως έτσι, ζωγραφίζοντας τις εντυπώσεις μας από την εκδρομούλα φτάσαμε στο τέλος του θέματος...

  

¨Ένα παιδί μιλάει στο ποτάμι¨